فرمت فایل: word

تعداد صفحات: 100

واژه‌ي تاب‌آوری از ریشه‌ي لاتین resilenc گرفته شده است، که اشاره به کیفیت نرمی[1] (خم شوندگی) یا قابلیت ارتجاعی[2] (کشسانی) مواد دارد (گرین[3]، 2002). این اصطلاح همچنین به معنای پریدن به عقب یا بازگشت به حالت اولیه[4] نیز می باشد. واژه تاب‌آوری در فرهنگ واژگان به گونه‌های متفاوتی تعریف شده است. از جمله: « توانایی و یا قدرت برگشت به شکل یا موقعیت اولیه و اصلی بعد از خمیدگی، فشردگی و یا کشیدگی.[5] »

این اصطلاح همچنین در فرهنگ و بستر به این شکل تعریف شده است: « توانایی بازگشت یا قابلیت ارتجاع به شکل، حالت و یا موقعیت قبل از فشار یا کشیدگی یا توانایی بهبود بخشی به توانمندیها، روح و روان و مزاج و مشرب و غیره به سرعت[6].» (1958، ص1540).

در فرهنگ واژگان هریتیج[7]، تاب‌آوری به معنای توانایی بهبودی سریع از بیماری، تغییرات، یا بیچارگی و بد شانسی‌ها می باشد.

راتر (1990) تاب‌آوری را به این شکل تعریف می کند : « تفاوت‌های فردی در قطب مثبت پدیده پاسخ به استرس و شرایط نامطلوب، يعني داشتن امید و خوش بینی در برخورد با شرایط خطرزای طاقت فرسا.» )ص 181)

در حوزه‌ي روان‌شناسي، به دلیل گستردگی مفهوم تاب‌آوری و کاربرد آن در حوزه‌های مختلف، توافق کلی بر ارائه تعریفی روشن از آن وجود ندارد؛ چنانکه اصطلاح تاب‌آوری به صورت‌های مختلفی تعریف شده است (گوردن و سانگ[8]1994؛ به نقل از کامپفر[9]، 1999). به عنوان مثال: کیفیات ارتجاعی (هاریمن[10]، 1958؛ به نقل از اولسون، باند، برنز، ولابرادیک و ساوایر[11]، 2003)؛ توانایی سازگاری موفقیت آمیز[12] در مقابل تغییرات محیطی (داروین[13]، 1989؛ سیچتی و کوهن، 1995؛ به نقل از اولسون و همکاران، 2003) سرسختی[14] و آسیب ناپذیری (آنتونی[15] 1974؛ کوباسا[16] 1999؛ رودوالت وزون[17] 1989؛ موی وخوشابا[18] 1994؛ رامانیا، شارپ و بایراوان[19] 1999؛ به نقل از اولسون و همكاران، 2003).

در این میان گارمزی (1985) معتقد است که تاب‌آوری را نمی­توان به عنوان آسیب ناپذیری در مقابل استرس و شرایط ناگوار زندگی در نظر گرفت، بلکه تاب‌آوری توانایی مقابله و بهبودی مجدد در شرایط ناگوار زندگی می­باشد.

فوناگی، استیل،‌هایگت، و تارگت[20] (1994) نیز تاب‌آوری را به عنوان "رشد نرمال تحت شرایط سخت وناگوار " توصیف می­نمایند. (ص 233).

ماستن(1994) و ماستن و همكاران (1999) نیز با توجه به تمایز میان پیامدهای تاب‌آوری آن را به سه شکل تعریف می­نمایند: 1) نشان دادن پیامدهایی بهتر از حد انتظار در افراد در معرض خطر، 2) سازگاری مثبت علیرغم تجربیات استرس زا، و 3) بهبود مجدد بعد از حوادث ناگوار[21].

راتر (1990) در یک تعریف نسبتا جامع، تاب‌آوری را به عنوان فرآیندی پویا توصیف کرده است که تأثيرات حوادث منفی زندگی را با توجه به تعامل میان عوامل خطر زا و عوامل حفاظتی بیرونی و درونی اصلاح می­کند. ماهیت پویای این فرآیند بدین معناست که فرد تاب‌آور مشارکت کننده فعال و سازنده محیط پیرامونی خود است (اسکار و مک کارتی[22]، 1983؛ به نقل از کامپفر، 1999). مفهومی که فراتر از صرف مقاومت منفعل در برابر آسیب‌ها و شرایط تهدید کننده می­باشد و قائل به فاعلیت نوع بشری است. از طرفی این مقابله موفقیت آمیز با موقعیت مي‌تواند توانایی فرد را برای مقابله[23] با شرایط ناگوار آینده افزایش دهد.

از این رو، این رويكرد كه تاب‌آوري فرآيندي پويا و فرد مشاركت كننده فعال مي‌باشد، با رویکردی که تاب‌آوری را به عنوان یک صفت[24] می­بیند از دو جهت متمایز می­شود. در رویکرد صفتي، خود- تاب‌آوری[25] سازه ای است که توسط جین[26] و جک و بلاک[27] (1980؛ به نقل از لوتار و همكاران، 2000) مطرح شده و به مجموعه ای از ویژگیهای شخصيتي و توانمندیهای فردی يا منابع درونی افراد اشاره می­کند. دوم اينكه خود- تاب‌آوری به عنوان يك صفت شخصيتي، الزاما در برخورد با شرایط ناگوار مطرح نمی­شود.

بعلاوه تاب‌آوری به عنوان یک مفهوم تحولی از مهارت[28] نیز متمایز می­شود. در یک دیدگاه رشدی، مهارت به عنوان توان استفاده سازگارانه از منابع درونی و بیرونی برای دستیابی به پیامدهای مثبت و موفقیت آمیزی است که متناسب با فرهنگ، زمان، تاریخ، بافت و سن افراد ­باشد. مهارت استفاده از منابع درونی و بیرونی برای دستیابی به پیامدهای مثبت و سازگارانه است و الزاما در برخورد با شرایط ناگوار نيز مطرح نمی­شود؛ در حاليكه تاب‌آوری یک سازگاری مثبت در حضور شرایط ناگوار است. بايد خاطر‌نشان ساخت كه تاب‌آوري بر خلاف مهارت كه پیامدهای رفتاری قابل مشاهده را در بر می­گیرد، شامل مؤلّفه‌های رفتاری، عاطفی، و شناختی نيز می­باشد (لوتار و همكاران، 2000).

علیرغم وجود تعاریف متعدد در مورد تاب‌آوری، شاید بتوان گفت، وجه اشتراک همه این توصیفات عبارت از توانایی بازگشت به حالت اولیه[29] و سازگاری موفقیت آمیز علیرغم استرس زیاد و شرایط ناگوار مي‌باشد (استوارت، رید، و منگهام[30]، 1997؛ بروسلی، ورساج وگلدستون[31] 1998؛ به نقل از پلیس، رینولدز، کازینز و اونیل[32]،2002). و البته وجه تمایز تعاریف فوق نیز مربوط به سه رویکرد اصلی به تاب‌آوری می­باشد یعنی ادراک تاب‌آوری به عنوان توانایی[33]

(ظرفیت)، فرآیند[34]، و یا پیامد[35] سازگاری مثبت علیرغم شرایط ناگوار (ماستن و همکاران، 1999). اگر چه در اين ميان، تمایز میان فرآیند و پیامدهای ناسازگاری نمی­تواند خالی از اغماض و پیچیدگی باشد (السون و همکاران، 2003).

محققینی که تاب‌آوری را به عنوان پیامد در نظر می­گیرند بر حفظ و نگهداری کارکردهای تاب‌آوری و الگوهای رفتاری مهارتی یا کارکردهای مؤثر در گروههای مختلف و در برخورد با شرایط نامطلوب تأکید دارند. چنین پیامدهایی می­تواند به عنوان سلامت خوب ذهنی، ظرفیت کارکردی و یا مهارت اجتماعی بهزیستی عاطفی و... طبقه بندی شوند (السون و همکاران 2003).

رویکرد متمرکز بر فرآیند بر فهم مکانیزم‌ها و فرآیندهایی که تأثيرات عوامل خطر زا را تعدیل می کنند و یا بر فرآیندهای رشدی مؤثر بر سازگاری موفقیت آمیز تأکید دارد. درک فرآیندهای سازگارانه نیاز به بررسی عوامل خطرزا[36] و مکانیزم‌های حفاظتی[37]، همچنين تعامل میان عوامل خطرزا و مکانیزم‌های حفاظتی دارد كه در ادامه به بررسي آنها مي‌پردازيم.

[1]- Plaint

[2]- Elastic

[3]-Green

[4]-Jump Bounce Back

[5]- The Random House Dictionary (1961 )

[6]- Webster`S New Twentieth Century Dictionary of The English Language

[7]- Heritage Lllustrated Dictionary Of The English Languaye

[8]- Gordon & Song

[9]- Kumpfer

[10]- Harriman

[11]- Olsson ,Bond, Burns, Vella- Brodrick & Sawyer

[12]- Succesful Adaptation

[13]-Darwin

[14]-Hardiness

[15]-Anthony

[16]-Kobasa

[17]-Rhodewalt & Zone

[18]-Maddi & Khoshaba

[19]-Ramanaiah, Sharp,& Byravan

[20]- Fonagy, Steele Higgitt & Target

[21]- Truma

[22]-Scarr & Mccarty

[23]-Coping

[24]- Trait

[25]-Ego- Resiliency

[26]- Jeanne

[27]- Jack Block

[28]- Competence

[29]-Bounce Back

[30]-Stewart , Reid & Mangham

[31]-Beardslee, Versage & Gladstone

[32]-Place,Reynolds, Cousins & Oneill

[33]-Capacity

[34]-Process

[35]-Outcome

[36]- Adversity

[37]-Protective Factors

فهرست مطالب

تعريف تاب‌آوری : شاخص‌ها و مدل‌ها

عوامل خطرزا

عوامل حفاظتي

مدل‌های تاب‌آوری

مدل‌های مفهومی تاب‌آوری

مدل گارمزی و همکاران

مدل‌های فرآیندي تاب‌آوری

مدل ریچاردسون، نیگز، جنسین و کامپفر(1990)

مدل کامپفر

ماهیت چند بعدی بودن سازه‌ي تاب‌آوری

تاب‌آوري تحصيلي و تاب‌آوري هيجاني

فرآيندهاي تنظيمي مدل پژوهش

هیجان، تنظيم هيجان، و نظریه های هیجان

هیجان ، تنظيم هيجان و سازه‌هاي مشابه

مقابله

مدل‌ها و راهبردهاي مقابله

عامل حفاظتي ساختاری فردي: باور‌هاي انگيزشي و اسنادهاي علّي

عامل حفاظتي ساختاری خانوادگي : دلبستگي

عامل حفاظتي ساختاری مدرسه: جو تعاملي معلم- دانش‌آموز

پیشینه تحقیق

منابع